Actief leren

In een vorige blog had ik het over plannen en hoe een leerling zich nu het beste kan
voorbereiden op een toetsweek. Het begrip actief leren noemde ik toen met de belofte
om daar in een latere blog op terug te komen. Vandaag is die dag ☺

Actief leren, dit is niet hetzelfde als bewegend leren. Dit is weer een ander begrip. Bij
actief leren zien mensen soms direct iemand die hardlopend of springend aan het leren
is, maar dit is niet het geval. Jouw lichaam is niet actief, maar je hersenen moeten wel
actief aan het werk, vandaar actief leren.
Wat is dan passief leren? Dit is wat eigenlijk de meeste leerlingen doen en dat is
(her)lezen. Maar ook markeren en samenvatten is een passieve manier van leren.
Die laatste zorgt nog wel eens voor discussie en dat is terecht. Waarom? Als jij echt goed
kunt samenvatten en je bent is staat om de kern eruit te halen en dit in jouw eigen
woorden te doen, dan is het wel actief en dus ook effectief. Maar veel leerlingen die
samenvatten, schrijven het hoofdstuk (gedeeltelijk) over, wat niet actief is en dus ook
zeker niet effectief.

Nu is het zo dat de meeste leerlingen kiezen voor een passieve en dus niet effectieve
manier van leren. Waarom? Omdat dit gemakkelijker is, omdat ze geen andere manieren
kennen, omdat niemand ze heeft verteld dat het niet effectief is. Het geeft ook een
gevoel van herkenning, wat leerlingen nogal eens verwarren met het echt kennen en
kunnen toepassen van de stof.
Maar ook omdat het soms op de korte termijn er nog wel voor zorgt dat de cijfers wel
redelijk tot goed zijn. Maar op het moment dat het werk meer wordt (overgang po naar
vo of overgang onderbouw naar bovenbouw) en dat er van een leerling gevraagd wordt
niet alleen te leren voor dat SO’tje of die ene toets, maar dat ze het later ook nog
moeten weten dan wordt het ineens lastiger. Het is namelijk niet opgeslagen in het lange
termijngeheugen.

Ja mooi verhaal natuurlijk, maar wat nu? Wat is dan wel actief leren? Bij actief leren gaat
het er vooral om dat de leerling de stof uit het geheugen kan ophalen, er mee aan de
slag gaat, het gaat verwerken op een bepaalde manier in hun eigen woorden. Het is
beter om je iets te herinneren dan het gewoonweg op te zoeken en te herlezen. Ook als
dit betekent dat het niet meteen succes heeft. Als je daarna feedback krijgt en het juiste
antwoord terug weet, ga je dat wat je vergeten was in de toekomst trager vergeten. Zo
werkt ons brein.

Effectieve manieren van leren die een leerling zelf kan toepassen zijn bijvoorbeeld:
- Flashcards (steekkaartjes): deze worden nog wel eens gebruikt om woordjes te leren
in een andere taal, maar je kan ze ook gebruiken om bijvoorbeeld begrippen te leren
- Cornell-methode: dit is een manier van samenvatten die ervoor zorgt dat de leerling
het kort, bondig en in eigen woorden moet opschrijven in een bepaald schema
- Braindump (of free recall): schrijf alles op wat je nog weet en vul dit later aan (in een
andere kleur) met behulp van je boek/lesstof/aantekeningen etc.
- Oefentoetsen, diagnostische toetsen, de extra stof, de herhalingsstof, de
verdiepingsstof.
- Mindmap: maak een mindmap van de stof die je moet kennen.
- Zelftoetsing: maak zelf een toets over de stof met antwoordblad (en wissel deze uit
met een medeleerling en maak elkaars toets en kijk na)

Dit is wat een leerling zelf kan doen om actief te leren. Wel is het belangrijk dat een
leerling weet hoe hij/zij dit moet doen. Hier heeft de docent een belangrijke rol. Niet
door het alleen een keer uit te leggen, maar ook door het voor te doen en met de
leerlingen te doen.